(1882 – 1961)
19 Ocak 1882’de İstanbul’da dünyaya geldi. 1902’de Kurmay Yüzbaşı oldu. 1905’de Şam’daki 5. Orduyaardından Selanik’teki 3.Orduya atandı.1906’da İstanbul Mekteb-i Harbiye’de öğretmen yardımcısı olarak görev aldı. 31 Mart olayında hareketordusunda görevliydi. Bükreş ataşeliğinde bulundu. Daha sonra Trablusgarp ve Balkan savaşlarına katıldı. I. DünyaSavaşında Çanakkale ve doğu cephelerinde bulundu.
Daha sonra Doğu cephesinde savaştı. 1920’de Fransız kuvvetlerine karşı Kuva-i Milliyeyi kurmak veFransızların yayılmasını önlemek üzere Güney Cephesi komutanlığına atandı. 1921’de Bursa Cephesi II. KolorduKomutanı oldu ve Sakarya muharebesine katıldı. 1 Kasım 1922’de Müdafa-i Milliye Vekaleti Müsteşarı ve İstanbulKomutanı oldu. 1929’da Tüm Generallikten emekliye ayrıldı, 1950-54 yılları arasında Demokrat Parti den AnkaraMilletvekilliği yaptı. Anıları, hayat mücadeleleri adı altında yayınlandı (1982). 26 Şubat 1961’de İstanbul’da vefat etti
Çanakkale Cephesindeki Faaliyetleri
Selahattin Adil, 12. Tümen Komutanlığını üstlenmek amacıyla İstanbul’dan Çanakkale’ye hareket etmiştir. GüneyGurubu emrine verilmiş olan 12. Tümenin ilk kademesiyle 9. Mayıs 1915’te Akbaş’ta yarımadaya çıkarılmayabaşlanmıştır.4 Nisan 1915 tarihinde Selahattin Adil’in komuta ettiği 12. Tümen bölgesine bütün Fransuz tümeni ile İngiliz, RoyalNaval Tugayı taarruz etmişse de bu kısımda hemen hemen hiçbir ilerleme kaydedemeyen düşman kuvvetleri yalnızcagurubun sağ yanında bazı mevzi başarıları elde edebilmiştir. 12 Tümen Seddülbahir gurubuna yapılan bu en büyüksaldırıyı, yedekteki alay işe karışmadan yalnız 34. ve 36. alaylarıyla karşılamış ve geri püskürtmüş olduğu gibi düşmanaağır kayıplar verdirmiştir. Ayrıca 500 kadar silah ve 7 makineli tüfek kazandırmıştır. Değerli alay komutanının elindeyetişmiş ve iyi idare olunmuş olan bu birlikler bu başarıya kadrolarının 114’ünü kaybetmek pahasına elde etmişlerdir.Bu sebeple Selahattin Adil Paşa’nıntümeni 13 Haziran 1915’te dinlenmek için gurup yedeğine alınarak yerlerini kuzeygurubundan gönderilen 2. Tümene teslim etmişlerdir.21 Haziran 1915’te düşmanın yeni bir saldırısına esasen kuzey gurubunda 19 Mayıs saldırısında kırpalanmışolan bu iyi yetişmiş mükemmel tümen, Kurmay Başkanı Yüzbaşı Kamil Bey’inşehit olması merkezde 400 metre kadarbir kısım siperlerimizi bırakmaya mecbur kalması ve Fransız birliklerinin Kerevizdere ağzını işgal ve hatta doğuyamaçlarına geçerek savunma hattımızın gerisini tehdit etmesi gibi kötü bir durumun meydana gelmesi üzerine 12.Tümen tekrar eski bölgesine cepheye alınmıştır. Daha sonra 12. Tümen 1-2 Temmuz 1915 günlerinde 83 rakımlı tepenin hemen gerisinde yeni siperler yaparak savunma hattını tamamlamak ve genellikle mevzilerini düzeltmeklegeçirmişti.17 Haziran saldırısını gurupta bulunan başkumandan vekili Enver Paşa’da Alçıtepe’den takip etmiş ve 12.Tümene olan güvenini belirtmiştir.Selahattin Adil Paşa’nın komuta ettiği 12. Tümenin başarı ile neticelendirdiği savaşlardan sonra kesin birdinlenmeye ihtiyacı olduğu değerlendirilerek 5 Temmuz 1915’te yerini guruba yeni katılan 4. Tümene teslim ederekgurup yedeği olarak görev yapacakken ordu tarafından savaş gurubuna katılması emredilmiş ve güney gurubundanayrılarak Bolayır’a hareket etmiştir.10 Temmuz 1915’ten itibaren parça parça gelen birlikler ile Bolayır iskelesi yakınlarında çadırlı ordugahkurulmuştur.7 Ağustos 1915 saat 06.30’da 7. ve 12. Tümenleri ile Anafartalar bölgesine hareketle emir ve kumandayıüstlenmesi Saros Gurup Komutanlığına bildirilmiştir.Selahattin Adil de saat 07.15’te aldığı emre uyarak seyyar jandarma taburlarını 6. Tümen emrinde Sarosbölgesinde bırakmış ve sahil gözetlemesine ayrılmış olan taburlarının toparlanmasını beklemeden yaklaşık 34., 35.,36.Piyade alayları ve bağlı birlikleriyle yaklaşık saat 12’de Kavaklı-Karaburgaz yönünde 7. Tümeni takip ederekharekete geçmiştir. Birliklere gereken emirlerin iletilmesi ve yürüyüş kolunun tertiplenmesinden sonra Selahattin Adil,Kurmay Başkanı ve sınıf arkadaşı Süleyman Bey’le beraber yolda birlikleri teftiş ederek akşam karanlığı basarkenarazi durumunu görmek üzere küçük Anafarta’ya gelmiştir.9 Ağustos 1915 sabahı saat 4’te Tekke Tepe’de 35.alay kumandanı ile buluşan Selahattin Adil’in taburlarıfundalık sırtlarından yavaş yavaş ovaya inmeye başlamıştır.General Hasmilton’un kesin emirleriyle nihayet harekete geçen İngiliz birliklerinin sırtlara tırmanmakta oldukları,ansızın ve yakından atılan tüfek seslerinden anlaşılmıştır. Abbas Bey gibi balkan savaşında kendisini tanıtmış bir alaykumandan8ı elinde yetişmiş ve henüz ateşe girmemiş taze ve dinç bir birliğin karşıladığı yorgun İngiliz taburları 31, 32ve 53. Tümenin 159. Tugayı büyük kayıplarla perişan bir halde sırtlarından aşağı atılmış ve iki üç saatlik bir savaştansonra 53. alay tarafından Anafarta Ovasının ağaçlık düzlüğüne kadar atılmışlar, gemilerin devamlı top ateşi korumasınasığınmışlardır.Selahattin Adil, savaşın başarı ile sonuçlanmasından dolayı ordu Komutanlığının memnun olacağını beklerkenertesi sabah Liman Paşa’nın azarlaması karşısında şaşkın kalmıştır. Paşa, bin başı Wilmer tarafından kendisine verilenbilgiye dayanarak Mastantepe’nin işgal edilmemiş olduğunu bu sebeple raporun doğru olmadığını sert bir dillebildirmişti.
Selahattin Adil ise kendi tümeninin ikji misli üstün düşmanı nispetsiz bir kayıp farkı ile kıyıya atmış olduğundanve tamamen hakim bir duruma geldiğinden dolayı daha fazla atılgan bir devamın daha tehlikeli olabileceğine inanıyordu.Çok hafif bir topçu kuvvetiyle, sayıca üstün ve arkasında kuvvetli bir donanma ateşine dayalı bir düşmana karşı düz veaçık arazide ilerlemenin şimdiye kadar Çanakkale cephelerinde yapılan deneylerle verdiği ters sonuçlardan dolayızararlı olacağını düşünen Selahattin Adil, düşmanın fena şartlar altında yapmak zorunda olduğu taarruza kolayca karşıkoymayı tercih etmişti.Fakat uğradığı bu muameleden derin bir üzüntü ve tümeninin namı adına büyük bir acı duymuştur. ÇünküSelahattin Adil, hayatında şan ve şeref ihtiraslarından daima uzak kalmaya çalışmış ve hangi vazife ise onu bütüngücüyle ve yalnız vatana karşı bir borç bilerek yapmayı kendine amaç edinmiş ve bu düşünceyle yetişmiş, başkasınınlütuf ve himayesine girmeyi onur kırıcı bulan, bütün sakin ve çekingen tabiatına rağmen bu kanaat ve düşüncelerinebütün gücüyle sarılmış ve bu yüzden bu haksız ve hoş olmayan davranışa dayanamamıştır.21 Ağustos 1915’te II.Anafartalar savaşında 12 Tümen komutanı olarak katılmıştı Selahattin Adil. Bu savaştadüşman pek ağır kayıplara uğratılarak geri atılmış ve başarı ümitleri de tamamen kırılmıştı. İngilizlerin asil aileevlatlarından oluşan Hassa süvari tugayı da siperlerimiz önünde tam anlamı ile erimiş varlığı kalmamıştı. Anafartacüzlüğü ve İsmail oğlu yamaçları binlerce düşman cesedi ile örtülmüştü.4 Eylül 1915’te Liman van Sanders 12. Tümenin gece yaptığı taarruz-u keşifler hakkında malumat ister, bubilgileri İzzettin Çalışlar vasıtasıyla alır ama Selahattin Adil’den hiç memnun kalmaz ve 8 Eylül günü 13. Fırka KomutanıHaluk Bey’le yer değiştirir.
BiyoTarih 
Yorum bırakın